مسیر آینده کشورهای بریکس: بین نوآوری و تقلید

اجلاس بریکس در ریو با موفقیت این بلوک در توافق بر سر مسائل کلیدی ارائه شده در بیانیه نهایی پس از گسترش قابل توجه اعضای اصلی و ایجاد کمربند مشارکت به پایان رسید. جدا از برخی نوآوری‌های مربوط به راه‌اندازی ابتکار ضمانت‌های چندجانبه بریکس، پیشرفت‌های مهمی نیز در قالب اطلاع‌رسانی بریکس+ در روز دوم اجلاس وجود داشت. و در حالی که تلاش‌های اطلاع‌رسانی بریکس+ این بلوک را می‌توان در تکیه بر پیشرفت تکاملی/وابسته به مسیر ریاست‌های قبلی بریکس، نوآورانه نامید، به نظر می‌رسد که ایجاد چارچوب نهادی بریکس در حوزه مالی از «مسیر تقلید» الگوبرداری شده از چارچوب برتون وودز پیروی می‌کند. در ادامه، دامنه رویکردهای نوآورانه‌تر در توسعه بریکس به موفقیت این گروه در از بین بردن اختلافات داخلی و ایجاد روابط اقتصادی نزدیک‌تر در سراسر شبکه در حال گسترش بریکس+ بستگی خواهد داشت. تاکنون، ابتکارات کلیدی که توسط گروه بریکس در حوزه مالی آغاز شده است، عمدتاً مربوط به تقلید از راه‌حل‌ها و رویکردهای نهادی سیستم برتون وودز است. به طور خاص، بانک توسعه جدید بریکس (NDB) را می‌توان به عنوان یک جایگزین برای بانک جهانی در نظر گرفت، در حالی که CRA بریکس برخی از عناصر الگوبرداری شده از صندوق بین‌المللی پول (IMF) را دارد. ابتکار ضمانت‌های چندجانبه بریکس که اخیراً پیشنهاد شده است، از چارچوب آژانس ضمانت سرمایه‌گذاری چندجانبه برتون وودز (MIGA) (بخشی از گروه بانک جهانی) الگوبرداری شده است.

دلایل متعددی وجود دارد که چرا دنبال کردن مسیر نوآوری در چارچوب کشورهای بریکس تاکنون چالش برانگیز بوده است:

- محیط خارجی: پس‌زمینه ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی فعلی باعث افزایش ریسک‌گریزی در سطح جهانی، از جمله در میان اعضای بریکس، می‌شود و فضای کمتری برای رویکردهای نوآورانه باقی می‌گذارد. - پویایی‌های داخلی: حفظ نوآوری در محیطی که با تغییرات در عضویت و اختلافات داخلی مشخص می‌شود، چالش‌برانگیزتر می‌شود - با گسترش عضویت و اختلافات مشاهده شده در میان اعضای اصلی، حفظ و تضمین تداوم انگیزه‌های نوآوری راه‌اندازی شده توسط هر یک از روسای جمهور/رؤسا دشوار است. همچنین فضای قابل توجهی برای پیشبرد و حمایت از نوآوری در بزرگترین اقتصادهای اصلی بریکس وجود دارد. - اتصال بین اعضا: بهره‌برداری از مزایای تنوع در راه‌اندازی نوآوری مستلزم اتصال بیشتر در حوزه‌های انتخابیه است - چیزی که با توجه به شدت تجارت نسبتاً کم، فواصل قابل توجه بین بزرگترین اعضای اصلی و فقدان مکانیسم‌های هماهنگی (چه رسد به چارچوب‌های نهادی مانند دفتر مرکزی/دبیرخانه)، در بریکس یک چالش است.

تقلید تقریباً همواره نسخه‌ای ناقص از نسخه اصلی است، حتی یک تلاش تقلیدی بسیار دقیق نیز خطر از دست دادن هدف را به همراه دارد. دلیل این امر آن است که اهداف در اقتصاد جهانی امروز تمایل به حرکت بسیار سریع دارند و آنچه که به نظر می‌رسد نشان‌دهنده مسیرهای توسعه مدل یا چارچوب‌های نهادی بهینه باشد، به طور فزاینده‌ای با الزامات به سرعت در حال تحول تحول اقتصادی ناهماهنگ است. نوآوری بریکس همچنین توانایی نهادها و چارچوب‌های آن را برای تکمیل و پشتیبانی از ستون‌های موجود معماری اقتصادی تقویت می‌کند. در عین حال، تقلید همچنین می‌تواند به عنوان نشانه‌ای از درجه‌ای مهم از اشتراک یا تداوم با سیستم قدیمی عمل کند و در نتیجه ترس از ناپیوستگی‌ها و اختلالات در توسعه اقتصادی جهانی را کاهش دهد. رویکردهای نوآورانه‌ای که بریکس می‌تواند برای پیشبرد چندجانبه‌گرایی و توسعه فراگیر در محیط فعلی اتخاذ کند، چه می‌تواند باشد؟ از نظر ما، چنین رویکردهایی از به کارگیری پتانسیل منطقه‌گرایی جنوب جهان در حوزه‌های کلیدی همکاری اقتصادی بسیار سود خواهند برد:

- در حوزه تجارت: پیگیری زمینه‌های هنوز ناشناخته «ادغام ادغام‌ها»، یعنی از طریق اتحادهای تجاری و آزادسازی تجارت در میان بلوک‌های منطقه‌ای جهان در حال توسعه.

- در حوزه اتصال: بررسی پتانسیل ایجاد «کریدورهای غیرقابل دسترس» به مناطق منزوی درون‌مرزی/محاط در خشکی جنوب جهان که دارای سرمایه انسانی و منابع معدنی قابل توجهی هستند.

- در حوزه سیاست کلان اقتصادی: بررسی رویکردهای نوآورانه برای: (الف) مشروطیت؛ (ب) قوانین سیاست اقتصادی که توسعه سرمایه انسانی و شمول اجتماعی را در اولویت قرار می‌دهند؛ (ج) معیارهای همگرایی منطقه‌ای و چارچوب‌های ارزی منطقه‌ای؛ (د) محرک‌های هماهنگ در دوره‌های رکود اقتصاد جهانی.

- در حوزه توسعه بریکس+: بهره‌برداری از غنای جهان منطقه‌ای در سراسر جنوب جهان با ایجاد اتحادها و پیوندهایی بین سازمان‌های منطقه‌ای و نهادهای توسعه منطقه‌ای جنوب جهان با بلوغ بیشتر اتحاد بریکس، پتانسیل نوآورانه آن از طریق ارائه دیدگاه‌ها و رویکردهای متنوع از سراسر جنوب جهان، از بین خواهد رفت.

در واقع، این تنوع منحصر به فرد پلتفرم بریکس پلاس است که مزیت رقابتی کلیدی آن را در حوزه نوآوری تشکیل می‌دهد. در عین حال، کاهش بازده تقلید از سیستم‌های منسوخ گذشته، در بحبوحه سرعت فزاینده تغییر در اقتصاد جهانی، به طور فزاینده‌ای آشکار خواهد شد. مسیر یادگیری از طریق تجربه ممکن است به گفته کنفوسیوس تلخ‌ترین مسیر باشد، اما در نهایت مسیری است که برای کشورهای جنوب جهان و اقتصاد جهانی گسترده‌تر ارزش به ارمغان می‌آورد. شکست در نوآوری ممکن است درس‌هایی برای پیشبرد مرز امکانات ایجاد کند، اما شکست در تقلید دقیقاً همین خواهد بود - ایفای نقش بد در یک سناریوی منسوخ.